گنجینه‌کردن زر و سیم ممنوع*

سند و شعار ابی‌ذر غفاری در برابر رباخواران قریش و غارت‌گران عرب که در چهره اسلام بر جان و مال مسلمانان می‌تاختند همین آیه:

«… وَ الَّذینَ یکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها…»

بود. این بزرگ مرد صحابی که تعالیم اسلام به دل و جان‌اش آمیخته شده بود، برای هشیار کردن مسلمانان فریب خورده و گمراه، از حقایق دین و هدف‌های اسلامی، این آیه و مانند آن و روش رسول اکرم را در کوچه و بازار و مساجد شهرهای بزرگ اسلامی به یاد می‌آورد؛ گاهی در کنار و در میان کاخ‌های باشکوه والیان اموی، این آیه را با بانگ بلند و شورانگیز تلاوت می‌کرد.

بعد از تبعید از کوفه به شام و از شام به مدینه و پیش از تبعید به رَبَذه، وارد دربار عثمان شد. زجرها و شکنجه‌ها، چنان در این پیردمرد لاغراندام اثر کرده بود که نمی‌توانست به پای خود بایستد؛ عثمان هم اجازه نشستن به وی نداد؛ در همان حال که به عصا تکیه داده بود، دید در برابر عثمان پول‌های انباشته‌ای است که اطرافیان وی، مانند لاشخور چشم به آن دوخته‌اند.

اباذر: این چه مالی است؟

عثمان: صدهزار درهم است که از بعضی نواحی رسیده، می‌خواهم به همین قدر به آن افزوده شود، تا ببینم چه بایدش کرد!

اباذر: صدهزار درهم بیش‌تر است یا چهار دینار؟

عثمان: معلوم است صد هزار درهم.

اباذر: آیا به خاطر نمی‌آوری که من و تو شب‌هنگام به رسول خدا (ص) وارد شدیم، چنان آن حضرت را افسرده و اندوهناک دیدیم که به ما توجّهی نکرد، چون صبحگاه به محضرش رسیدیم او را خوشحال یافتیم، از اندوه شب و خوشحالی روز آن حضرت پرسیدیم.

فرمود: چهار دینار از فیء مسلمانان باقی مانده بود که تقسیم نکرده بودم، بیم آن داشتم که مرگم فرا رسد و آن نزد من باشد، اکنون که آن‌را تقسیم کردم ( و به مستحق‌اش رساندم) آسوده خاطر شدم.

عثمان به‌سوی کعب‌الاخبار که در کنارش نشسته بود متوجّه شد و گفت: ای ابااسحاق! تو چه می‌گویی درباره کسی که زکات مال خود را داده، آیا دیگر بر عهده او چیزی است؟

کعب: خیر، اگر چنین کسی خشتی از طلا و خشتی از نقره برای خود روی هم نهد، بر او چیزی واجب نیست.

اباذر، بی‌درنگ، با عصای خود بر سر کعب کوفت و گفت: ای زادهٔ زن یهودی کافر! تو چه حق داری که در احکام مسلمانان اظهار نظر کنی؟ سخن خداوند عزّ و جلّ، از سخن تو راست‌تر است که می‌گوید:

«…وَ الَّذینَ یکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها…»

عثمان [که] از شدّت خشم افروخته شده بود، گفت: ای اباذر، تو پیر و خرفت شده‌ای و خِرد از سرت رفته، اگر صحابهٔ رسول خدا نبودی، بی‌درنگ کشته بودم‌ات.

اباذر: دروغ گفتی، ای عثمان! وای بر تو! حبیب‌ام رسول خدا به من خبر داد و گفت: ای اباذر نه تو را می‌فریبند و نه تو را می‌کشند؛ امّا خِردم آن‌قدر به‌جای باقی‌است که حدیثی را از رسول خدا، به یادم می‌آورد؛ این حدیث دربارهٔ تو و قوم تو است.

عثمان: درباره من و قوم‌ام از رسول خدا چه شنیدی؟

اباذر: آری شنیدم که می‌گفت:

«چون خاندان ابی‌العاص به سی مرد برسد، مال خدا را در میان خود دست به دست می‌گردانند و دین خدا را وسیله خیانت و فساد، و بندگان خدا را به بندگی و خدمتگزاری خود می‌گیرند، با مردان شایسته، جنگ آغاز می‌کنند و از تبهکاران حزب می‌سازند.»

عثمان: ای گروه اصحاب محمد (ص) آیا هیچ‌یک از شما این حدیث را از رسول خدا شنیده است؟

اطرافیان عثمان: خیر، ما این حدیث را از رسول خدا نشنیدیم.

عثمان: علی را بخوانید.

امیرالمؤمنین علی آمد.

عثمان: ای ابالحسن، بشنو چه می‌گوید این پیرمرد دروغ‌پرداز.

علی: ای عثمان، دروغ‌پرداز نگو! من خود از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود:

«آسمانِ سبز، سایه نیفکنده و زمینِ تیره، در بر نگرفته صاحب لهجه‌ای را راستگوتر از ابی‌ذر»

صحابیانی که در مجلس حاضر بودند: علی راست می‌گوید ما این سخن را از رسول خدا شنیدیم.

اباذر (در حال گریه): وای بر شما، همهٔ شما به‌سوی این مال گردن کشیده، گمان دارید که من بر پیغمبر خدا دروغ می‌بندم (در حالی که چشم به‌سوی آن‌ها می‌گردانم)، بهترین شما کیست؟

اطرافیان عثمان: تو می‌گویی که تو بهترین مایی.

اباذر: آری، حبیب‌ام رسول خدا در این جُبّه چشم از دنیا بست. و آن جُبّه را اکنون من در بر دارم و شما بدعت‌های بسیاری احداث کردید و خدا از شما بازخواست‌کننده است.

عثمان: ای اباذر تو را به حقّ رسول سوگند می‌دهم که آن‌چه از تو می‌پرسم به‌راستی جواب گویی.

اباذر: اگر به حق رسول الله هم سوگند ندهی به‌راستی جواب می‌گویم.

عثمان: از سرزمین‌ها کجا را بیش‌تر دوست می‌داری که در آن‌جا باشی؟

اباذر: مکّه را که حرم خدا و رسول خدا است تا در آن‌جا خدا را عبادت کنم، تا مرگم فرا رسد.

عثمان: نه، تو را به این درخواست گرامی نمی‌دارم؛ از میان سرزمین‌ها کجا برای تو نامطلوب‌تر است؟

اباذر: ربذه که بر غیر آیین اسلام به‌سر می‌بردم.[۱۰]

عثمان: به آن‌سو روانه شو![۱۱]