تلاش اشراقی

سپس، پس از چندی همان احساس هم، به کلی نابود می‌شود، حتی به اندازه یک پایه هم باقی نمی‌ماند و از هم می‌پاشد و احساسی دیگر، جای آن را می‌گیرد. حالا که این طلبه مرحله‌ای طولانی از زندگی علمی‌اش را پشت سر گذاشته است و از لحاظ علمی آماده است که آن احساس را در عمل و جهاد و اجرا، مجسم کند، حالا که به مرحله‌ای رسیده است که از او انتظار می‌رود که به خدمت دین بپردازد، باطن و وجدان‌اش از آن احساسی که در راه روستا به نجف یا در راه شهر به نجف در وجودش موج می‌زد، خالی شده است، همهٔ آن رؤیاها و آرزوها، همهٔ آن دریافت‌های بزرگ روحی که در مسیر هجرت‌گاه عظیم‌اش، در وجودش بود، همه و همه، تهی و پوچ شده است؛ چراکه همهٔ آن احساسات اوّل راکد شد و به احساسی اجمالی تبدیل گشت و سپس چون هیچ تغذیه و تقویت پیوسته‌ای نشد، الآن به کلی نابود شده است و این، همان فراموش کردن خداست و شما، همه‌تان، به خوبی می‌دانید که هر کس خدا را فراموش کند، خدا هم او را فراموش می‌کند، هر کس از خدا ببُرد، خداوند متعال هم رابطه‌اش را با او قطع می‌کند.

آیا خداوند نفرمود: «تنها با یکی معامله کن که تو را از همه بی‌نیاز کند»[۳]. ما امروز می‌بینیم که همه [آن‌ها که ما به ایشان دل بسته بودیم‌] از ما ملول و بیزارند. این‌ها برای این از ما ناراحت و بیزارند که ما با آن [خدای‌] واحد که ما را از همه بی‌نیاز می‌کند، سودا نکردیم. ما در طول زندگی علمی‌مان، احساس نمی‌کردیم که با خداوند متعال ارتباط حقیقی داریم و خداوند سبحان از ما خواسته است که همهٔ هستی و امکانات‌مان را در راه او بذل کنیم. چون ما چنین احساسی نداشتیم و با او سودا نکردیم، او هم ما را از دیگران بی‌نیاز نساخت.

بهترین ما و زیرک‌ترین ما، کسی است که همهٔ توان و امکانات خود را در این راه خرج کند که با این و آن بسازد و این ساخت‌وپاخت فردی فقط به یک نتیجه فردی منجر خواهد شد. امّا اگر کسی با آن که ملکوت آسمان‌ها و زمین به دست اوست، معامله کرد، او می‌تواند همهٔ دل‌ها را به سوی ما جذب کند.

امامان ما، علیهم السلام، علی‌رغم آن‌که همواره از سوی سلاطین وقت، مورد آزار قرار می‌گرفتند و همواره در مصائبی که حکام برای‌شان درست می‌کردند می‌زیستند، علی‌رغم آن‌که پایهٔ همهٔ دستگاه‌های حکومتی بر تبلیغ بر ضد ائمه، علیهم السلام، و نشر مفاهیم مخالف خطّ آن‌ها، استوار بود و علی‌رغم آن‌که هزار ماه بر روی منابر مسلمانان، ایشان را سبّ و شتم می‌کردند[۴] و علی‌رغم آن‌که همهٔ ظرفیت‌ها و توان سلاطین وقت، صرف سست‌کردن شخصیت ایشان و جدا کردن پایگاه‌های مردمی‌شان از آن‌ها می‌شد، علی‌رغم همهٔ این امور، باز هم می‌بینیم وقتی علی بن الحسین، علیه السلام، برای استلام حجر می‌رود، همان مسلمانانی که علی‌بن‌الحسین و پدرش و جدش را بر منابر و در مناطق آن‌ها لعن می‌کنند، راه را برای او باز می‌کنند، همان مسلمانانی که خودشان و پدران‌شان بر مبنای لعن امام و پدرش و جدش بزرگ شده‌اند، خودشان پیش روی امام، کنار می‌روند و راه را می‌گشایند، درحالی‌که راه را برای یکی از سلاطینی که منتظر بود تا راه باز شود و حجر را استلام کند، راه باز نمی‌کنند[۵]. چرا؟ چون علی‌بن‌‌الحسین، علیه السلام، با یک مبدأ، معامله کرد و همان، او را از همه بی‌نیاز کرد.

نگویید: مردم به این دلیل از ما خشمگین می‌شوند که‌ «الناس علی دین ملوکهم»؛ مردم بر مرام حاکمان‌شان هستند. مگر حاکمان زمان امام علی‌بن‌الحسین، علیهما السلام، چه موضعی نسبت به آن حضرت داشتند؟ آیا هشام‌بن‌عبدالملک، یا خود عبدالملک با امام علی‌بن‌الحسین همراه بودند؟ آیا مفهومی صحیح از امام علی‌بن‌الحسین، علیهما السلام، را در ذهن داشتند و یا مفهومی صحیح را از ایشان تبلیغ می‌کردند؟ امّا با این همه، مردم مجذوب امام علی‌بن‌الحسین، علیهما السلام، بودند؛ چراکه آن حضرت همواره و با همهٔ وجودش در حال اتّصال با خداوند متعال می‌زیست.

حالت اتّصال و ارتباط با خداوند، افزون بر این‌که یک کمال برای انسان است، به‌خودی‌خود یک نیرو و انرژی برای موفّقیت در مسیر کار هم هست؛ زیرا این اتّصال، پایهٔ اخلاق انسان عامل را ـ که به‌زودی دربارهٔ آن صحبت خواهیم کرد ـ تشکیل می‌دهد. اخلاق انسان عامل ـ که درباره آن صحبت خواهیم کرد ـ فقط زمانی ممکن است در انسان ایجاد شود که انسان به‌طور تفصیلی در حالت اتّصال با خداوند متعال زندگی کند.

همچنین این حالت اتّصال و ارتباط با خداوند، باعث می‌شود که انسان بتواند از خداوند چیزی بخواهد و توقّع استجابت هم داشته باشد، امّا کسی که در زمان رفاه، خدا را فراموش کرده بود، خدا و دین‌اش را رها کرده بود، خدا را با مصیبت دین‌اش تنها گذاشته بود، خدا را با مشکلات دین‌اش تنها رها کرده بود و اصلًا به خدا فکر نمی‌کرد و فقط و فقط به خودش می‌اندیشید، نه خدا، چنین انسانی ـ وقتی به مصیبتی مبتلا می‌شود ـ چگونه می‌تواند توقّع داشته باشد که دستان‌اش را به سوی آسمان دراز کند و خدا دعای او را مستجاب کند؟

و واقعاً چرا خداوند متعال دعایش را مستجاب کند؟

چرا به ندای زبانی گوش کند که به ذکر او مشغول نبوده است؟

چرا به تمنّای دستانی توجّه کند که در راه اطاعت خدا کاری نکرده‌اند؟

چرا به قلبی گوش کند که لحظه‌ای به عشق خدا نتپیده است؟

ما نمی‌توانیم توقّع استجابت دعا داشته باشیم، مگراین‌که در حال اتّصال با خداوند متعال زیسته باشیم و همه هستی و توانایی‌هایمان را برای خداوند سبحان بسیج کرده باشیم. فقط در چنین زمانی است که می‌توانیم از خداوند متعال توقّع امداد و یاری و حل مشکلات و مصائب را داشته باشیم.

…

انسان باید طول مسیر را در حال ارتباط با خداوند پشت سر بگذارد تا بتواند از خدا توقّع داشته باشد که دعایش را مستجاب کند و به او در کارش یاری و کمک برساند و از پشتیبانی و نصرت او دریغ نکند.