سخن نخست:

اسلام، از عامیانه‌گری به دور است. نه آموزه‌هایی که فراراه کاروان پرشتاب انسان‌ها فرادست می‌گیرد، عامیانه است و نه در تلاش است که انسان‌ها را عامی بار آورد و از این راه بر پیروان کر و کور خود بیفزاید و عِدّه فراهم آورد.

فهم عامیانه از کتاب و سنّت را ناکافی و آن‌را رهزن می‌داند و نه راهبر و ره‌گشا. دَمادَم فرودآمدگان به آبشخور زلال خود را بر می‌انگیزاند، تا ژرف و همه‌سویه، ژرفاها و سوی‌ها را بنگرند و لابرلای آموزه‌های وَحیانی را بکاوند و برای حیات و زیستی وَحیانی، صُراحی جان خود را لبالب سازند.

به پیروان خود می‌آموزاند که به هیچ راه ناشناخته‌ای گام نگذارند، زیر هر عَلَمی گرد نیایند و با هر آن‌که جامهٔ راه‌بلدی درپوشیده همراه نگردند، راه‌بلد و راه را بشناسند، آن‌گاه گام در آن بگذارند. بینادلانه و هوشیارانه، عَلَم‌ها را برگزینند و بر گرد آن‌ها گرد آیند، راه‌بلد و راه‌بلدنما را از هم بازشناسند، آن‌گاه همراه گردند.

فرودآمدگان تیزنگر بر آبشخور دین اسلام، از آغاز که کتاب این دین را فرارویِ خود گشودند، دریافتند، ساده‌اندیشانه، بی‌ساز و برگ ویژه، نمی‌توانند روح و ژرفای آن‌را دریابند و بنای سعادت خود را بر آن استوار سازند و شالودهٔ فردا و فرداها را بریزند. از این روی، به تلاش برخاستند، تا برابر آموزه‌ها و رهنمودهای وَحیانی، پایه‌های دانشی را برافرازند، تا زمینهٔ دستیابی آنان را به ژرفای آموزه‌های دینی فراهم آورد و از گزندهای عامیانه‌گری و فروافتادن در باتلاق جهل، در امان بدارد و برهاند.

ره‌آورد ناب این جست‌وجوگری، دانش «فقه» بود که از مشرق «جان»‌های شیفته بردمید و پایه‌ها و استوانه‌های تمدّن اسلامی را برافراشت.

از آن‌جا که ایمان‌آورندگان به این آیین، برآوردن نیازهای زندگی فردی و اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، جنگ و صلح، پیوند با دیگر ملّت‌ها و یا بریدن از آن‌ها را بسته به این دانش می‌دانستند، آن‌به‌آن به آستان آن فرود می‌آمدند و از دانندگان آن به پرس‌وجو می‌پرداختند، تا راه را از بی‌راه بازشناسند و دریابند خداوند چه حکم‌هایی را برعهده‌شان گذارده و آنان عهده‌دار انجام چه کارهایی هستند و چِسان باید سعادت خود را در پرتو این حکم‌های نورانی، رقم بزنند.

متن سخن نخست